Son illərdə avtomobil bazarında çox böyük bazar sahəsinə malik olan elektrik avtomobillərinin ilk nümunəsinin təxminən 200 il əvvəl istehsal olunduğunu bilirdinizmi? Avtomobil və neft qiymətlərinin artdığı, avtomobil sahibi olmağın isə getdikcə əlçatmaz bir arzu olduğu bu günlərdə elektrikli avtomobillərin tarixi inkişafına birlikdə nəzər salaq.

Elektrikli nəqliyyat vasitələrində enerji, adi benzin və ya dizel mühərrikli avtomobillərdə daxili yanma mühərriklərini əvəz edən akkumulyatorlar və ya akkumulyator dəstləri ilə işləyən elektrik mühərriki ilə təmin edilir . Elektrik mühərrikləri bərpa olunan mənbələrdən əldə edildiyi müddətcə ən zərərsiz enerji istehsal üsuludur. Yalnız məhdud resurslar arasında olan neftin alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşdüyü və ölkələr xarici mənbələrdən asılı olduğu halda, gələcəkdə elektrik mühərrikləri avtomobilləri daxili yanma mühərrikləri ilə əvəz edə bilər .

Ətraf mühitə zərər vermədiyi və yığılan enerjidən maksimum performans alına biləcəyi üçün qalıq yanacaq istehlak edən mühərriklərə davamlı bir alternativdir . İndi dünyada elektrik avtomobilləri və elektrik avtomobilləri üçün akkumulyator istehsal edən bir çox şirkət var. İnkişaf edən texnologiyanın təsiri ilə qalıq yanacaq istehlak edən daxili yanma mühərrikli vasitələrin gündən-günə azalacağı düşünülür.Elektrikli avtomobillər istehsal etmək üçün ilk cəhdlər 1800-cü illərdə, qalıq yanacaq mühərriklərindən əvvəl başladı. Ancaq 2011-ci ildə Tesla tərəfindən buraxılan Roadster modelinə qədər müxtəlif səbəblərdən uzunmüddətli uğur əldə edilə bilmədi. Gəlin inflyasiya, dollar kursu və vergilərlə avtomobil sahibi olmağın az qala qeyri-mümkün olduğu günlərdən uzaqlaşaq və ilk nümunələrdən bu günə qədər elektrikli nəqliyyat vasitələrinin inkişaf prosesinə baxaq.

İlk elektrik avtomobili 1835-ci ildə istehsal edilmişdir.

Elektrikli nəqliyyat vasitələrinin ilk nümunəsi Amerikada 1835-ci ildə Tomas Davenport tərəfindən icad edilmişdir. Bu avtomobil iki elektromaqnit, bir döngə və bir batareyadan istifadə edərək hazırlanmış kiçik bir lokomotiv idi. Eyni zamanda Şotlandiyada yaşayan Robert Anderson da elektriklə işləyən avtomobil ixtira etməyi bacarıb. Lakin Andersonun ixtira etdiyi bu avtomobilin enerji doldurma xüsusiyyəti olmadığı üçün gündəlik həyata uyğunlaşa bilmədi və nisbətən uğursuz oldu.

İşinə 1830-cu illərdə başlayan elektrik avtomobilləri 1900-cü illərin əvvəllərində ən məhsuldar idi . Bu dövrdə elektromobillərin uğurlu nümunələri görünməyə başladı və getdikcə daha çox yayıldı . Əslində, elektrikli kommersiya taksiləri Nyu Yorkda istifadə olunmağa başladı. Amerikada istehsal olunan 4000-dən çox avtomobilin 28 %-i elektrik enerjisi ilə işləyirdi. Eyni dövrdə Nyu York, Boston və Çikaqo kimi böyük şəhərlərdə avtomobillərin üçdə ikisi elektriklə işləyən avtomobillər idi.O illərin məhdud texnologiyası ilə istehsal edilən benzinlə işləyən avtomobillərdə vibrasiya və səs-küy kimi bir çox texniki problemlərlə rastlaşıldığından, elektriklə işləyən avtomobillərlə yanaşı, daxili yanma mühərrikli avtomobillərə də tələbat sürətlə artırdı .

Və Henri Ford Model T-ni təqdim etdi

1908-ci ildə amerikalı mühəndis Henri Martin Ford tərəfindən qurulan Amerika avtomobil nəhəngi Ford Motor Company benzinlə işləyən avtomobillərin kütləvi istehsalına başladı . Kütləvi istehsal edilən ilk avtomobil olan Model T  təqdim edildi. Henri Fordun “lent sistemi” sayəsində Amerika avtomobil bazarı alt-üst oldu. Benzinli avtomobillərin qiymətləri elektrikli avtomobillərin üçdə biri qədər ucuzlaşıb.

1912-ci ildə elektrik avtomobili 1750 dollar, benzinlə işləyən avtomobil isə cəmi 650 dollara başa gəlirdi. 1920-ci illərdə elektromobillərə tələbat xeyli azalmışdı  və indi daha çox Model T-yə üstünlük verilirdi. Daha uzun sürmə məsafəsi , at gücü , aşağı qiymət və benzinlə işləyən vasitələrdə benzinə asan çıxış elektrikli nəqliyyat vasitələrinin geridə qalmasının əsas səbəbləri idi.

Nəzarətsiz istehlak elektrik avtomobillərə ehtiyacı yenidən ortaya çıxarıb

1960-cı illərdə sürətlə inkişaf edən avtomobil bazarında intensiv istehsal olunan avtomobillərin sayının artması insanların alıcılıq qabiliyyətini də artırdı . Avtomobilə sahib olmaq çox asanlaşdı, kütləvi istehlak hər kütləvi istehsalda nəzərdə tutulduğu kimi başladı. Ancaq bu nəzarətsiz istehlak zərərli yanacaq və hava çirkliliyi kimi bir çox problemi də özü ilə gətirdi. Qalıq yanacaq mühərriklərinin ətraf mühitə vurduğu ziyan və neft böhranının təsiri səbəbindən daxili yanma mühərrikləri ilə işləyən nəqliyyat vasitələrinə alternativlər axtarılmağa başlandı.

1972-ci ildə BMW 1602 E, heç vaxt istehsala buraxılmayacaq elektrik avtomobili dizayn edildi. Avtomobil həmin il Olimpiya Oyunlarında nümayiş etdirildi və böyük marağa səbəb oldu. O dövrdə hibrid və elektrik avtomobilləri yenidən populyarlaşdı . Bu populyarlıq Amerikanın yeni qərarlar qəbul etməsinə və dövlət tərəfindən avtomobil istehsalçılarını həvəsləndirməyə səbəb oldu. Yavaş-yavaş həyata keçirilən elektrik avtomobillərinin istehsalı səyləri 1990-cı illərdə imzalanan Təmiz Hava Qanununa Dəyişiklik və Enerji Siyasəti Qanunu ilə yenidən gündəmə gəldi .

1996-cı ildə General Motorsun "dünyanın ən səmərəli istehsal vasitəsi" olaraq təqdim edilən EV1 modeli istehsal edildi. Bununla belə, EV1-lərin marketinq strategiyalarındakı uğursuzluqlar istehsalın davam etdirilməsinə mane oldu . Daha sonra dünyanın ən böyük avtomobil istehsalçılarından biri olan Toyota şirkəti kommersiya məqsədilə bazara çıxarılan və kütləvi istehsal edilən ilk hibrid avtomobil olan Prius-u təqdim etdi . 1997-ci ildə istehsala başlayan Prius, ilk ilində 70.000-ə yaxın avtomobil satdı.

21-ci əsrin Henri Fordu İlon Mask elektriklə işləyən avtomobillər istehsal etməyə başladı

2000-ci ilə qədər Honda , Nissan, Toyota, Cheyy, General Motor kimi böyük avtomobil istehsalçıları elektrik avtomobilləri istehsal etməyə başladılar. Ancaq bu dövrlərdə istehsal olunan maşınlarda ciddi uğur əldə edilmədi. Bu gün elektrik avtomobillərinin belə uğurlu nümunələrini görməkdə təsirli olan hərəkət Tesla Motorun 2006-cı ildə elektrikli avtomobil istehsalına başlaması idi .

2011-ci ildə Tesla tərəfindən istehsal edilən Roadster modeli elektrikli avtomobillərin tarixində inqilab etdi. Digər avtomobil nümunələrindən fərqli olaraq, Tesla Roadster 240 km məsafə qət performansı ilə seçilirdi. 100 il sonra Elon Musk Tesla Roadster ilə Henri Fordun Model T-yə oxşar hərəkət etdi . Zaman keçdikcə çeşid tutumunu artıran və yüksək inkişaf etmiş elektrik avtomobilləri istehsal edən Tesla Motor sənayenin aparıcı brendinə çevrildi.